معجزه ای در بیات ترک - وبلاگ آوای چکاوک

به گزارش وبلاگ آوای چکاوک، نوشته بود، بهترین حس روزانه؟ جواب داده بود: شنیدن صدای اذان از دور... همین قدر زیبا و تصویری.

صدای اذان قدیمی ترین صدایی است که ما شنیده ایم. از همان زمانی که تازه متولد شدیم و چند روز بیشتر از عمرمان نگذشته بود که ما را در آغوش مومن ترین آدم خانواده یا فامیل گذاشتند و او در گوش مان اذان را زمزمه کرد.

اولین نجوا بعد از زمزمه های مادر. شاید برای همین است وقتی عظیم می شویم و تفکرات و اندیشه های مختلف در ذهن مان آمد و رفت می نماید اما صدای اذان که می شنویم روح مان در قلب مان متمرکز می گردد، ذهن مان هرچقدر آشفته و پر از رنج یا مشکل لحظه ای آرام می گیرد و احساس می کنیم این صدا یادآوری این نکته است که خدا هوایمان را دارد. برای همین است که صدای اذان حال مان را خوب می نماید.

وصل مان می نماید به خدایی که منبع همه امیدواری هاست. از میان همه اذان ها، یک یا دو اذان معمولا با جان مان آمیخته می گردد و می بردمان تا دورها. تا آخر امید و توکل.

یکی از این اذان ها را مرحوم رحیم موذن زاده اردبیلی خوانده. آن هم در آواز بیات ترک. بهترین سبک آواز ایرانی را انتخاب نموده تا دل نوازترین کلمات برای پیوند انسان با آسمان و خدا را در قالب آن بخواند. درباره اذان مرحوم موذن زاده شاید بهترین توصیف را محسن چاووشی در ترانه پسرم نموده باشد، آنجا که می گوید: آخه من کجا برم رمضوناش رنگ ربنای مست شجریان باشه/ یا موذن زاده اذان افطارش جادوی خلوتی شهر تهران باشه. در سالروز درگذشت زنده یاد رحیم موذن زاده درباره شگفتی های اذانش می نویسم. اذانی که دلت مبتلا به هر دردی باشد با شنیدن آن درمان می گردد.

فرهاد نظری: اذانی که میراث معنوی ماست

اذان مرحوم موذن زاده و زنده یاد آقاتی به عنوان میراث معنوی ایرانیان ثبت شده است. فرهاد نظری درباره ثبت اذان زنده یاد موذن زاده به عنوان میراث ناملموس می گوید: میراث فرهنگی ناملموس شامل شاخه های مختلف است، از صنایع دستی و هنرهای سنتی گرفته تا دانش ها، مهارت ها و علوم مربوط به طبیعت و کیهان شناسی تا مراسم و آداب و رسوم، موسیقی (اعم از آیینی و غیر آن). یک میراث که در ردیف میراث ناملموس قرار می گیرد، می تواند وجوه و جنبه های متنوع و گوناگونی داشته و ترکیبی از هنرهای دستی و آداب و رسوم و دانش ها و مهارت ها باشد. دسته بندی های میراث ناملموس از سوی یونسکو در کنوانسیون سال 2003 اعلام شده و عنوانش پاسداری از میراث ناملموس دنیا است.

اذان زنده یاد رحیم موذن زاده اردبیلی سال 87 در فهرست ملی میراث ناملموس ایران ثبت شد.اذان گویی، میراث کهن ایرانیان است و از زمان ورود اسلام به ایران قدمت دارد.

اولین اذانی که ضبط و ماندگار شده اذان مرحوم محمد فلاحی معروف به دماوندی است که در زمان مظفرالدین شاه خوانده شده است.

علاوه بر مرحوم دماوندی، سیدحسین عندلیب اصفهانی (مؤذن مسجد سپهسالار)، حاج مؤذن تفرشی و سیدعبدالرحیم اصفهانی از جمله استادانی بودند که در دستگاه های موسیقی ایرانی اذان گفته اند.از دلایل ماندگاری و تأثیر عمیق این اذان ها این است که لحن و رنگ ایرانی دارند. از این روست که خیلی به دل ایرانی ها می نشیند و ایرانی ها معمولا به این اذان ها تعلق خاطر دارند.

هر جامعه ای موظف است از میراث ناملموس خود پاسداری کند. اذان های ایرانی هم با این شرح جزو میراث معنوی کشور ماست و باید آنها را پاس بداریم.این را هم اضافه کنم، سنت اذان گویی ایرانی بنا به قابلیت هایی که دارد، می تواند به عنوان میراث فرهنگی بشری ثبت گردد.

حسام الدین سراج: قبل از اذان معروف، 40 روز روزه گرفت

این خواننده موسیقی سنتی ایرانی و نوازنده سنتور و سه تار می گوید: تا جایی که می دانم مرحوم موذن زاده قبل از این که به رادیو بروند و اذان را بخوانند تا ضبط گردد، 40روز روزه گرفتند و روز چهلم برای ضبط رفتند.

این یعنی آقای موذن زاده مراحل معنوی بالایی را طی نموده اند و قلب ایشان می دانسته می خواهد چه کار عظیمی انجام دهد.

حتما به عالم بالا وصل بوده که توانسته اذان را با چنین قدرت صدایی در یکی از زیباترین و جان افزاترین آوازهای ایرانی (بیات ترک) بخواند. آواز بیات ترک بهترین آوازی است که به جان ما ایرانی ها می نشیند و بهترین آوازها در همین بیات ترک اجرا شده است.

یادم هست چند سالی این اذان را از رادیو و تلویزیون پخش نمی کردند به این دلیل که می گفتند با تجوید عربی خوانده نشده اما خدا را شکر نتوانستند آن را در بند کشند و ما را از شنیدن آن محروم نمایند.

محمدصادق اسحاقی: باوری که به زبان جاری شده است

کشورهای مسلمان طبق دستگاه های موسیقایی که دارند و باورهای ملی و مذهبی خود اذان های متنوعی هم دارند. اما این که اذان های ایرانی به خصوص اذان زنده یاد موذن زاده چنین بر دل می نشیند به گفته محمدصادق اسحاقی، کارشناس موسیقی آیینی به دلیل لحن مرحوم موذن زاده است.

این کارشناس درباره تفاوت اذان ایرانی با دیگر اذان ها می گوید: تفاوت آشکار اذان به قولی ایرانی با عربی و غیره در لحن آن است. اذان موذن زاده اردبیلی با لحن فارسی است در دستگاه بیات ترک است و اذان غلوش (از مصر) یا حتی حسینعلی شریف(از ایران) لحن عربی دارد البته آقای شریف، اذان با لحن عربی در مایه شوشتری(طبق تقسیمات دستگاه موسیقی ایران) قرائت نموده است که همه این اذان ها بسیار زیبا و جان افزا هستند.

برخی گوشه ها و دستگاه های موسیقی ایرانی با عربی در برخی نغمات یکسان هستند؛ مثل سه گاه و گاهی هم در برخی از حالات، نهاوند در عربی با بیات اصفهان در موسیقی ایران شبیه است. اینها تقسیمات دستگاه هاست و اسم های مختلف دارند.

در جاهایی هم در پرده های مشابه نواخته یا خوانده می شوند. این که اذان آقای موذن زاده برای ایرانیان ارزشمند است و تقریبا همه مردم و نسل های مختلف آن را دوست دارند به نظرم به دلیل ملودی ایرانی و آشنای آن است. البته این را هم بگویم هر چه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند.

صوت اذان زنده یاد موذن زاده بسیار قوی، با قوام، خوشرنگ و خوش عطر،جانگداز و پر از حس و حال است. اینها همه ویژگی صدای ایشان بود به همه اینها باید شخصیت و پاکی و راستی ایشان و معتقد بودن به آنچه می گوید و می خواند را هم اضافه نمود.

آقای موذن زاده در خانواده ای متدین متولد شد و رشد کرد. ایشان هر چه را باور داشته بر زبان جاری نموده و همین است که هر کس آن را می شنود با تک تک کلماتش ارتباط دلی برقرار می نماید.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه وبلاگ آوای چکاوک